Patates

Patates, patlıcangiller ailesinden yumruları yenen otsu bitki türüdür. Boyu 70 ile 80 cm'ye varan, beyazımsı, pembemsi çiçekler açan, yumruları dışında zehirli otsu bir bitkidir. Bitkinin toprak altında kalan yumruları “patates” olarak adlandırılır. Bu yumrular nişasta bakımından zengin olduğundan önemli bir besin kaynağıdır. Patateste nişastadan başka belli bir oranda protein de vardır; nişasta %20, protein %2'dir. Besin değeri 90 kaloridir. Bitkinin toprak üst kısımlarında zehirli alkaloidler bulunmasına rağmen yumruları zehirli değildir fakat çimlenmiş patateslerde de bu alkoloitler teşekkül ettiğinden zehirlenmelere sebebiyet vermektedir. Patates yumrularında bulunan nişasta taneleri yumurta ya da armut şeklinde olup, 70 ile 100 mikron büyüklüğünde tanelerden ibarettir. Patates dış kabuk rengine göre sarı ile kırmızı, etine göre beyaz ve sarı şeklinde ayrılır. Patates tohumuna milva denir. Özellikle Niğde ilinde yetiştiriciliği yapılır.

Şeker hastalarına yararlıdır. Susuzluğu giderir. Mide ve onikiparmak bağırsağı ülserinde faydalıdır. Karaciğer şişliğini de giderir. Bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur. Damar şişliğinde yararlıdır. Sert bir şey yutulduğu zaman yabancı maddenin vücuda zarar vermeden çıkartılmasını sağlar. Patates yemek basur memesi, yanık ve çıbanların ağrılarını giderir. Ana vatanı Amerika'dır.

Patateslerin farklı türleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: Granula, Esmeralda, Selma, Elizabeth, Jigglypuff vs. Almanya'da patatesler, market ya da pazarda satışa sunulurken cinsi ve özellikleri etikette bildirilir.

Günümüzde çağdaş botanistler patatesin anavatanının Güney Amerika olduğu konusunda uzlaşmışlardır. Öyle ki patates And dağları'nda yabani türler olarak belirmiş ve buradan Kolombiya ve Venezuela'ya oradan da Şili ve kuzey Arjantin'e gelmiştir. En sonunda tüm türler Peru'da ekilmeye başlamıştır. Patates ekimine dair günümüzdeki tek kanıt yaklaşık 7.000 yıl önce Peru'da gerçekleşmiş olmasıdır. Patatesi Avrupa'ya ilk kez İspanyalı bir fatih olan Pedro Cieza de León getirmiştir. İsmini Quechua dilinden alan patates, aynı yıllarda İspanya'da ekilmeye başlandı. Patatesin ekimi 1540'larda Fransa'da başladı. Patatesi 1590'da ilk olarak botanik literatürüne geçiren İsviçreli botanist Gaspard Bauhin'dir.

• Sindirimi kolaylaştırır ve mide gazlarını giderir.
• Potasyumdan zengin, sodyumdan düşük olması sebebiyle kalp damar sağlığını korur ve tansiyon hastalığında faydalıdır.
• Selenyumdan yana zengin bir sebze olan patates, troidin de düzenli çalışmasına yardımcı olur.
• Manganez içeriği yüksektir. Bu nedenle cilt sağlığı için önemlidir ve cildi güzelleştirir.
• İçeriğindeki fosfor nedeniyle cinsel gücü artırır.
• Bol lifli yapısından dolayı barsakları çalıştırıcı ve temizleyici özelliği mevcuttur.
• Kabızlığa karşı etkili ve kolon kanserine karşı koruyucudur.
• B vitaminlerinden zengin olmasından dolayı sinir sistemini düzene sokar, yorgunluğa karşı etkilidir.
• Patates etkili bir virüs yok edicidir ve bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Magnezyum, kalsiyum, demir ve çinko içeriği de yüksektir.
• Yapılan çalışmalara göre patatesi çiğ olarak yemek, pişirerek tüketmekten daha faydalı. Özellikle patates suyunun karaciğer, safra kesesi, mide hastalıklarına karşı koruyucu özelliği bulunmaktadır.
• Vücudu toksik maddelerden arındırarak kanı temizler, hücre yenileyici özelliği mevcuttur.
• Şeker hastalarının ya da insulin direnci olan kişilerin dikkatli tüketmesi gerekir.

Patates verimi ve üretimi artırmak veya en azından aynı seviyede tutabilmek için her 3 yılda bir tohumluğun değiştirilmesi ve virüsten ari tohumluk kullanılması gerekmektedir. Genel olarak ülkemizde verimi kısıtlayan ana faktör çeşitten ziyade tohumluktur. Türkiye önemli bir patates üreticisi konumunda olmasına rağmen ıslah edilmiş yerli çeşitlerin azlığı, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerden getirilen çeşitlerin kullanılıyor olması, adaptasyon kabiliyeti yüksek bile olsa iklimsel farklılıklar nedeniyle patateste verimi düşürebilmektedir.